Brussel - De Raad van Europa roept voor het eerst in achttien jaar de leiders bijeen van zijn 46 lidstaten. De uitzonderlijke top is nodig nu de democratie, de mensenrechten en de rechtsstaat onder druk staan, vindt de verdragsorganisatie die deze verworvenheden in Europa bewaakt.

De Raad van Europa, waartoe behalve Nederland en geestverwante landen ook bijvoorbeeld Azerbeidzjan en Turkije behoren, is na de Tweede Wereldoorlog opgericht om onder meer te waken over het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Het mensenrechtenhof in Straatsburg maakt er bijvoorbeeld deel vanuit. De organisatie staat los van de Europese Unie. Bijna alle Europese landen zijn lid, behalve Rusland en bondgenoot Belarus. Rusland zegde afgelopen voorjaar zijn lidmaatschap op nadat duidelijk was geworden dat de andere lidstaten het land eruit wilden zetten wegens de oorlog tegen Oekraïne.

De top op 16 en 17 mei in Reykjavik wordt pas de vierde in de geschiedenis van de Raad van Europa. Eerdere toppen waren gewijd aan grote veranderingen als het verdwijnen van het IJzeren Gordijn. De nieuwe top in de IJslandse hoofdstad is bedoeld om "het geweten van Europa te vernieuwen", laten huidig voorzitter Ierland, het gastland en de secretaris-generaal van de raad weten.

De top was geopperd door een 'comité van wijzen' met onder anderen oud-regeringsleiders. Die hadden opdracht gekregen een antwoord te vinden op de oorlog in Oekraïne, het grootste gewapende conflict in Europa in decennia.