Brussel - Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen wil dat de EU bij de aankoop van coronavaccins zich voortaan vooral richt op vaccins gebaseerd op zogenoemde mRNA-technologieën, zoals die van farmaceuten Pfizer/BioNTech en Moderna. Ze zegt dat de EU mogelijk nieuwe vaccins nodig heeft voor extra bescherming tegen het coronavirus nadat mensen al zijn ingeënt of om nieuwe varianten van het virus te kunnen bestrijden.

De Duitse onderstreepte dat dit niet betekent dat er geen contracten in de toekomst meer worden getekend met producenten die de technologie niet gebruiken, zoals AstraZeneca en Johnson & Johnson voor het Janssen-vaccin. Wel zou de commissie een voorkeur hebben voor vaccins die binnen Europa worden geproduceerd.

Zeldzame bijwerkingen

Mogelijke zeldzame bijwerkingen met bloedproppen in combinatie met een laag aantal bloedplaatjes na inenting met vaccins van AstraZeneca en Janssen worden momenteel onderzocht. Het Europees Geneesmiddelenbureau EMA oordeelde begin deze maand al dat die mogelijke bijwerking in de bijsluiter van het AstraZeneca-vaccin moet komen te staan.

De toezichthouder in de Verenigde Staten onderzoekt soortgelijke gemelde bijwerkingen bij het Janssen-vaccin. Het bedrijf heeft de levering in zowel de VS als de EU uit voorzorg stilgelegd.

Stukje genetische code

Vaccins op basis van messenger-RNA (mRNA) zijn nieuw. Eerdere vaccins waren steevast gebaseerd op de ziekteverwekkers zelf, bijvoorbeeld een stukje verzwakt of inactief gemaakt virus. In mRNA-vaccins zit een stukje genetische code van een specifiek onderdeel van het coronavirus. In het geval van Pfizer/BioNTech en Moderna gaat het om een code van het zogeheten spike-eiwit, waarmee het virus lichaamscellen binnendringt.

Zoals de naam al zegt, speelt messenger-RNA de rol van boodschapper. Rond de prikplek krijgen cellen in het lichaam van degene die het krijgt toegediend instructies van het mRNA om het spike-eiwit zelf te gaan produceren. Het immuunsysteem herkent dat eiwit als vreemd en valt het aan. Als de gevaccineerde persoon later in aanraking komt met het coronavirus, herkent het afweersysteem het spike-eiwit en komt in actie.

Vectorvaccins

De vaccins van Janssen en AstraZeneca werken anders. Dat zijn zogeheten vectorvaccins. Ze zijn gebaseerd op onschadelijk gemaakte verkoudheidsvirussen, waaraan een stukje genetische code van het coronavirus is toegevoegd. Een overeenkomst met de mRNA-vaccins is dat het ook in deze vaccins om het spike-eiwit gaat.

Een derde vaccin op basis van mRNA-technologie is nog in ontwikkeling. Het Duitse CureVac is dat grootschalig klinisch aan het testen, onder meer in Nederland.