Brussel - Nederland kan Oekraïne tot 34 F-16's leveren. De moderne gevechtsvliegtuigen, waar de regering in Kyiv reikhalzend naar uitkijkt, zijn vrijgespeeld door onder meer het afzeggen van een verkoopdeal. Mocht het zover komen, dan zou Nederland opnieuw vooroplopen in de steun aan Oekraïne. Andere leden van de zogenoemde F-16-coalitie kunnen voorlopig minder bieden.

Nederland vliegt al met nieuwe F-35's, maar heeft nog veertig F-16's. Die had het eigenlijk aan het Amerikaanse bedrijf Draken toegezegd, die de toestellen als nepvijand wilde gebruiken voor oefeningen van het Amerikaanse leger. Maar het contract met Draken is verscheurd, meldde het kabinet eerder. Het bedrijf zou genoegen nemen met zes Nederlandse F-16's. Daardoor komen er in principe 34 beschikbaar om in te zetten tegen een échte vijand - mogelijk in Oekraïne.

Voortrekker

Oekraïne en andere bondgenoten kijken voor de levering van F-16's nadrukkelijk naar Nederland, en dat is niet alleen wegens zijn bijna afgedankte vloot. Sinds de Russische invasie in Oekraïne heeft Nederland een reputatie opgebouwd als voortrekker in de steun aan het land. Het kabinet wist, samen met medestanders, met volhardend lobbywerk weifelende bondgenoten over te halen. Zo werd Duitsland gewonnen voor de levering van pantserhouwitsers en moderne Leopard-tanks. De werkwijze? "Achter de schermen op hen blijven inpraten, nét stoppend op het moment dat mensen echt geïrriteerd over je raken", legde premier Mark Rutte vorige maand uit.

De weg voor de F-16's is ook vrij. De terughoudendheid van de Verenigde Staten, die niet verder olie op het vuur wilden gooien, is verdampt. De wissel is om, zeggen hoge Amerikaanse diplomaten. De levering van F-16's hangt nu af van praktische overwegingen. Het is wachten tot er Oekraïense piloten en mecaniciens klaar staan en de situatie op het slagveld ernaar is, zeggen ze. Zo moeten de F-16's ook niet het gevaar lopen achter elkaar door de Russen te worden neergehaald. Of de aandacht van bondgenoten opeisen, terwijl bijvoorbeeld de levering van ander wapentuig dringender is.

Pilotenopleiding

De opleiding van Oekraïense piloten tot F-16-vlieger begint deze zomer in Denemarken, de andere aanvoerder van de F-16-coalitie. Dat land, en ook bijvoorbeeld België, hebben de toestellen nog volop zelf in gebruik. Daardoor kunnen ze niet zomaar kisten aan Oekraïne leveren, maar wel eenvoudiger piloten trainen. De benodigde simulators en dergelijke zijn nog in bedrijf en staan klaar voor Oekraïners. Het is de bedoeling dat latere lichtingen hun training krijgen op een oefenbasis dichter bij Oekraïne. Roemenië ligt volgens ingewijden het meest voor de hand. Dat buurland van Oekraïne is een belangrijk steunpunt in de luchtverdediging van de NAVO en heeft zelf ook een vloot F-16's.

Oekraïne dringt al van meet af aan op de levering van moderne gevechtsvliegtuigen. De afgelopen tijd is de strijd in de lucht ook belangrijker geworden. Oekraïne moet soms kiezen of het energiecentrales in de stad beschermt tegen de onophoudelijke zwermen van Russische raketten, of toch de troepen die proberen bezet gebied te heroveren. Het ingezette tegenoffensief verloopt moeizaam, onder andere door de tegenstand van Russische gevechtshelikopters waar de F-16 wel raad mee zou weten.

Geldschieter

Nederland is na Polen en de Baltische landen de grootste Europese geldschieter van Oekraïne, blijkt uit cijfers van het gezaghebbende Kiel-instituut. Grootmachten als de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk geven weliswaar meer in kale miljarden. Maar als die worden afgezet tegen de grootte van de economie, staat Nederland in de top. Dat geldt voor zowel uitgaven aan militaire steun als aan financiële en humanitaire hulp. Dat kan het kabinet zich permitteren door een groot draagvlak. De hulp aan Oekraïne wordt gedragen door een bijna eensgezind parlement en grote steun onder de bevolking, waar dat in landen als Duitsland en Frankrijk wat anders ligt.

Oekraïne kreeg behalve pantserhouwitsers ook onder meer Patriot-luchtafweergeschut, pantservoertuigen en verkenningsvoertuigen van Nederland. Samen met andere landen leverde Nederland moderne Leopard-tanks en kocht het oudere Russische tanks om weg te geven. Nederland nam deel aan de training van Oekraïners om Leopard-tanks te besturen, Patriots te bedienen en mijnen te ruimen. Ook voor de basisopleiding die Oekraïense rekruten in het Verenigd Koninkrijk ondergaan levert Nederland trainers.

--------

Dit artikel is geproduceerd door ANP als onderdeel van een gezamenlijk onderzoeksproject van zes persbureaus (AFP, AGERPRES, ANP, ANSA, DPA & TT) voor de European Data News Hub. De agentschappen werkten nauw samen om informatie te verzamelen over hoe de EU- en NAVO-lidstaten hebben gereageerd op de Russische invasie van Oekraïne. Elk bureau heeft zijn eigen artikel geproduceerd en op 3 juli gepubliceerd: